پورترەێ ناتمام مەیل
- Jun 4, 2025 | همایوون ئه‌باسی
داگرتنی فایلی PDF
تراژدی، ئەورەسە ک مەیل، لە کەن دجارە‌نیشاندان نریەێدە خاک.
تراژدی، لە ماناێ قۊلێ، له ئەرەستوو تا نیچە، بەردەوام لە شوونێگ ئەژم گرێد ک کردەێ ئنسانی، لە رۊەرۊبۊن وەل هێزەیل دەرەکی یا ناوەکی بەجەرنەۊ، وە بتەوی ڕەسێدن. ئەمان ئەر لە لاکان پرسیار بکەیم، ئێ بتەویە خود مەیلە.
ئڕەێ لاکان، مەیل هیچ‌کات وە ئوبژەێ نیەڕەسێد؛ چۊنکە مەیل مناڵ نەبۊنە. ئەوەگ بوودە مەیل، نە خود چشت، بەڵکو شەق یا لەیەک‌بڕیان لە ناوێن سووژە و خودیەتی خوەێە. مەیل ئەوهۊرخستن نەبۊنە، ئازیەتی‌گرتن هەمیشەیی ئڕا چشتێگە ک هیچ‌کات هەبۊن نێاشتێە. لە مەنتق لاکانی مەیل هەمیشە لە ڕێ «ئەوی‌تر کەڵێن/گەورا» مانا پێا کەێد: لە ڕێ یاسا، زوان، ناو باوگ و نەزم سەمبولیک. سووژە، تەنیا لە دواژەێ ئێ نامرادیە، خوەێ سازێدن و لەنوو ناسێد.
تەنانەت لە ڕەوایەتەیل دۊایین لاکان ک لە ژوئیسانس یا لەزەت لە‌ڕادە‌وە‌دەر قسیە کەن، مەیل هێمان لە حسار پێکهاتە مینێدەێ. مەیل، لە چوارچوێگ تاوتو یا ڕاڤە کریەێد کە هەمیشە لە ئەنجاما لەنووتەولید باڵادەسی یا زاڵیەتیە. لەێ نووڕگەو، بڕێگ ڕەوان‌پەژوەیل ڕخنەیی ئمڕو وە‌تایبەت لە بوار نوڕوساینس ڕخنەیی-کومڵایەتی، وریاکردن دانە کە لێوا ئەورسنەیلێگ لە مەیل تۊەنن بوونە ئەمرازێگ ئڕەێ ڕیک‌وپیک و بەجەرکردن بەدەن و ڕەفتار لەچوارچو گوتارەیل یا وتە‌مانەیل دە‌سەڵات ژینی.
ئەمان هە ئێ تراژدی مەیلە، ئڕەێ دلوز داوێگ مەفهوومی یا چەمکیە؛ تەڵەێگ فەڵسەفیە. دلوز و گتاری وە هێز و قورسیەو ئاگادار کەنەو ک مەیل کەمایەتی یا کەموکەسری نییە؛ مەیل تەولیدە. مەیل هێزێگ سازێنەرە، یەێ ماشین پەێوەندی یا وە‌یەک لکیان و گرێدانە، یەێ هێز ئەوبۊن(شدن). ئەوان ڕەوانکاوی بنیات‌نریاێ وە پەێ کەمایەتی محاکمە کەن، چۊنکە ئەوە ئامڕازێگ ئیدئولوژیک ئڕەێ کونتڕوڵ سووژە زاننەێ. مەیل، نە ئازیەتیە ئڕا نەبۊن، بەڵکو ئافراندن شێوەیل تازە ژیانە؛ نە شەوق ئڕەێ ئەوهاتن یا هەڵەوگەردیان، بەڵکو شووڕ هەڵاتن وەرەو لاێەن نەناسیاس.
لەێراسەگ جیاوازی لاکان و دلوز نە تەنیا تئوریک، بەڵکو ئستراتژیک و سیاسیەو بوود. لاکان، مەیل لە ناو داو پێکهاتە گلەو دەێد؛ دلوز، مەیل کەێدە ماشینێگ ئەڕەێ هەێواین یا هڵاتن، ئەفراندن و بەرخوەدان. یەکێ گیرودەێ وێەردە، ئەوی‌تر لە شوون بنیات‌نان و سازین بانان.
لە ئاست پێشاندانەویل یا لە‌نوونیشاندەیل هونەری، وە تایبەت لە سینما، ئێ دوان ئەورەسینە لە مەیل، دو ڕێ جیاواز ئڕەێ ڕەوایەت کەسایەتی و سووژە وە دی تیەرن؛ یا مەیل وەکوو زام نەبۊن دۊنن و وێناێ کەن ک ئەنجامێ بوودە تراژدی، یا یەگ چۊ هێز وە‌یەک‌لکیان و ئافراندن وە کار گرنەێ ک وە ژیان نوو ئەنجامێد. لە دواژەێ زام، وە سازین بەدەنەیل بێ‌لەش(بەدەنێگ ک لە ڕێکخستن سەرکوتکەر ڕزگاره). لە نیشان‌دان شکست، وە وێنەێ شور.
ئێ نۊسینە، ئەوخوەنین یەێ فیلم نیە. ئێ دەقە، سەرەتاتگی‌کردن پەرسایانە یا پەێجوورانەێگە لە مەێدان مین‌ڕێژی کریاێ مەیل لە قاڵب فیلمێگە ک هاتێ بوارەیلێگ لێ هاوکات وەگەرد ساکاری ئەمان نەدید گریاس. لە دنیاێگ ک هەم مەیل سەرکوت کەن و هەم مەسرەف، لە دنیاێگ ک ئەڤین کردەسە کاڵا و ئازادی فروشانەسە ڕێکڵام، ئێ پرسیارە بنەڕەتیە، چۊن تۊنیەێد لە مەیل، یەێ هێڵ هەڵاتن سازی؟ چۊن تۊەنیەێد له مەیل، نە سووژەێ خەمووکی، بەڵکو سووژەێ شوورشی یا لا‌کەمێ رزگار تەولید کرد؟
نووڕین گشت‌ڕوانی و بەرخوەدان لە وەراێوەر ئاشنایی‌سڕینەوە لە فورم و ناوەڕوک و ئەوخوەنینێ هێڵی نە لە ناوێن خەلک ئاسایی تەنانەت لە ناو ڕخنەگرەیل باوەڕمەند وە ژانر و فورم تایبەتێگ لە سینەما و هونەر وەگشتێ، هەمیشە هە بۊە و ئیمە بێ‌ئەنیات لاگیریەیل و تەنانەت ڕەد و سان‌واران ئەزموونەیل فرەێ لە سەردەم خوەێان دیمنه. هناێ باس هونەرەیلێگ لە پەیوەندی یا دریژەێ وەل هونەر ترا تێدە ناوە ئاست داوەری یا قەزاوەتکردن فرەترەو بوود. زاڵ‌بۊن دنیاێ نەقاشی لە‌سەر فیلم « ژیان ئەدڵ» یا « کەو گەرمترین ڕەنگە» هەم ئەوقرە ئاشکراس ک هاتێ زەێن بڕێگ پەشێو یا شپرزەو بکەێد. وەتنێگ فەرە‌فەرە سەمبولیک وە قابەیل حساوکریاێ و بێ‌کەم‌وکورتی ک هەر سکانس- پڵانێگ چمان تابلو نگارکیشیێگ خەێدەو هۊر ئاێەم. ئێ مەیل و دەێن وە نگارکیشی لە کاراکتر ئمما ک نەقاشی ئرەێ ڕۆڵ بنەماییێگ دێرێد وە وەیشت فەرەێگەو وێنا کریاس. ئمماێگ ک یەکێ لە پرەنسیپەیل کەسایەتیێ لە پەیوەندی وەگەرد دووخێ وەل نەقاشیا و چارەنۊس حرفەییێ تاریف بوود. لەورە ک گەپ دووخ خاوەن‌گالریەیل دەێد و هڵاێە بوود بۊشید لادان یا لە ژێرپانان بنەما و ڕێساگانێ لە حەوزەێ پەیوەندیش هە هەڵەوگەردیەێد وە نگارکیشی. نگاکیشی گشتێ ژیانێ پێک ناێە. لا بەیمن لە ڕەخنەیلێگ ک وە کومەڵگەێ هونەری و هاڵکاتەیل سووکێان دێرێد. لە بڕێگ لە وەت‌ووێژەیل تلفنی یا مێوانی خوەێ و…گوشەیلێ لێ ئاماژە بوود. هەر چەن وەگشتێ ئێ دنیایلە ئرا ئەدڵ نامو، سەێر و عڵاجەۊە و هیچ‌کاتیش هەوڵ نیەێد برەسێدەو یا خوەێ لە تخونێ بەێد، ئمما ئراێ بەسە. ئەڵبەت یە دۊرە دۊتەێگ نەپوختیش نییە. گشتێ فیلم تەقەلا ئرا تئوریزە‌کردن هەێ نەپوختی و سەرگەردانی و خەریکیەسە ک گاجار ڕەنگ ژاکیاێ گرێدەو خوەێ.
نگارکیشی کە ئمما وەلێا ژیان و فکر کەێد. ئەدڵێگ ک ڕوڵ و جیگاێ ناوەندی و وەرچەوێگ ئرا هونەر و کارەیل و بروز جوورێگ لە عاتفە و ئەڤین ئرا ئمما پێیا کەێد. چ لە کات لە پەیوەندی‌بۊن و چ لە سکانس کوتایی پێشانگە ک لەنوو ئەدڵ و ڕەنگ کەو ڕوڵ دێرن. ئەما ڕەنگ کەو، کەو ڕەنگ سەردێگە. ئەمان لەێ فیلمە ئاشنایی‌سڕینەوە لێ کریەێد. ڕەنگ کەو قژ ئمما لە شەقام ئاگرێگ لە دەرۊن دۊەتلەێ دەبیرستانی لە تەمەن بلوغێگ وەک ئەدڵ دەم دەێد ک تەمام فیلم وە بانێ سوارە. فەزاێ فیلم پڕە لە ئێ ڕەنگ کەوە، لەبە ک دەرهێنەر لەێ تکنیک سەمبولیکە بوود بۊشید ک تەنانەت زێدە‌ڕەوییش کردێە. ڕەنگێگ ک لە کڵوپ هاوڕەگەزخوازەیل و لە دڵنگ ئەدڵ لە پێشانگە کوتایی فیلم لە پاڵ ڕەنگ لاک قرمزێ نیشێد. لە کولیەت فیلم و ڕەنگ‌بەندیەیلش ئێ ڕەنگە هەس. ئەڵبەت نیەود وە ئاسانی هاتە ناو هەڵسەنگاننێ وە گەرد سێانەێ کیشلوفسکی لە بوار سەمبولیسمەوە. لە گشتێ فێشتر فیلم کەو وە بازی ژولیت پینوش و لە پاڵ ئەوە ئەڵبەتە بازی رەنگینێ لە «کوپی هاوتای ئەسل» کیاروسەمی تێدە هۊر ئاێەم. تەنانەت بوود وە هەڵسەنگانن و شروڤەێ بەراوردکارنەێ یانە فکر کرد.
ئەمان ئرا ئاشنایی‌سڕینەوە گاجار بوودە مدوو یە بنریەێدەو لا یا دۊا؟ لێرە ئیمە وەگەرد جوورێگ سینەماێ زەق، درام، خاوەن نەزم لوژیکی یا چوارچێوەێ پێکهاتەیی و پەیکەرە و فیناڵ …ڕۊەڕۊ نییمن. یانێ نیشانەیل سینەماێ کڵاسیک چیرووک‌بێژ وە جووڕێگ لێرە بزر یا ونە. نیشانەیل سینەماێ باو و فرمولێ دیاریە. سە کەسێگ ک بخوازێد وەێ چاویلکەو بچوە ناو ئێ فیلمەو هڵاێە لە یەکێ لە سکانسەیل دریژ و کشدار فیلم دەسە لێ بشوورێد، هاتێ سکانسەیل ئروتیک بوودە مدوو یە ئرا وە قەسەم و دەسەداوان وساننێ. لێرە هەوڵ دریاس سینەما لە لۊتکەێ خوەێ وە ژیان نزیکەو بوود، ژیان بێ‌خه‌وش. لەبە نزیک ک هێز جیاکاریێ لە ڕئالیتە ستەم بوود. دووربین لەسەرخو دەرهێنەر لە شوون دۊەتێگ لە سنوور خودئاگاهی جنسی کەفتەسەو ڕێ و وە هۊردترین فورم گونجاو دەسە قەوێەو نیەکەێد. کشدار و دریژن وەلێ هاتێ هەوەجە بوون ئرا دراوردن گشتێ بوارەیل کەسایەتی دۊەتێگ تەق‌لەق یا لەرزووک لە کومەڵگەێگ ک هاوکات ک کلوپ هاورەگەزخوازەیل دێرێد ئەمان ئاسان نییە دەرخسن و وە زوان هاوردن مەیل جنسی خوەد. بێ‌ئەنیات لەێ دژەیەکی یا ناکوکی و پارادوکسەیلە لە سەردەم کاپیتالیسم دۊایین لەێ وڵاتەیلە هەس. بڕێگ لە پەڵوەچەیل فمینیستی خوەێان نموونەێگن لە لێان. دووربین وەگەرد ئەدڵا بوودە یەکێ یا گاجار کەفێد وەلێا. بابەتێگ لەێ فیلمە نییە ک سەمبوڵیک نەود. دووربین بێ‌ئەنیات کڵوزاپ دێرێد. کڵوزاپ لە بان ڕوومەتەیل و بارودووخەیل. لە بان دەم و لێو ئەدڵ لە کات خواردن و مەیل فەرە و تێژێ وە خواردن. لە بان دەم دوکوت‌وازێ لە کات خەو، لە بان لێوەیلێ کاتێگ ڕاکیشان و تامەزویی جنسی دێرێد وە دۊەت هاوکلاسیێ لە بان پلەگان، لە دەس‌شوڕی و ئاوات و تەمەناێ، لە بان چەوەیل خەریک و سەرگەردن و زووڕم وەختەیل دڵە‌ڕاوەکی‌دار ئەدڵ هڵاێە لە گشتێ فیلم. لە بان کەم‌کووت خەنینەیلێان، دوربین تومار کەێد و هەڵگرێد لە هۊردترین ئەژم گونجاو، لۊتکەێ بازی ئەدڵ لە خاڵ زوورینەێ خوەێ وە ژیان نزیکەو بوود ک بەرجەد وە ساکاری دەرناتێە. هەێ ساکاری و ساف‌کافیە ڕئاڵە ک هاتێ فێشترین دژواری ئرا دراوردنێ وە خەرج دریاس خوەێ تۊەنێد بوودە عاملێگ ئرا ڕەخنە‌گرەیل کلاسیک/باو پەسەن فیلم. کەسەیلێگ ک تاقەت لێوا کەسایەتی‌داڕشتنێگ نەێرن. کشدار، کەم‌دیاڵوگ و پڕ لە سەمبوڵ.
فیلم وە ئەنقەس ئێ ڕێیە گردەسەو وەر. ئەدڵ دۊەت کەم‌ئەزموون و کەم‌متمانە‌وە‌خوەێگە. وە واتەێگ «بۊچگ و ژنانە»س ک باێە گشتێ ئێ بەکگراوندەیلە بگوزەرێد ک ئیمە بتۊەنیم لە وەراێوەر «گەورا و پیاوانە»بۊن ئمما تاریفێ بکەیم و جیاوازی بنەیمنە ناوێنێان. نیەتۊەنێد درس بڕیار بەێد. بۊچگ پاڵ دەێد. ترسێد. ترس هێز جۊلینەر یا هاندەر ئەدڵە. ترسە ک بوودە مدوو یە دروو بۊشێد لە جەرخەێ هاوکڵاسیەیلێ ئرا نکوڵی لە حەز یا مەیل هاوڕەگەزخوازانەێ، ترسە ک وە گەرد ئەڤینا تێکەڵ بوود و هاوار بەێدە ئمما و پاڵ دەێد. لە ترسە ک وە ئمما دروو دەێد. لە ترسە ک نیەتۊەنێد مەیل خوەێ وە ساکاری وە زوان بارێد و لە لێ واێد. جاڵبە لە مەدرسە لزبیەن‌بۊن لە لاێ کور و دۊەت سەرکوت کریەێد بڵام کوڕ گەی هیچ فشار یا ئاستنەنگیێگ لە بانێ نییە. هەێ ترسەسە ک بوودە مدوو یە وەل کوڕەیلا پەیوەندی داشتوود تەنانەت دەوران چاڵاکی و کار لە مەقام ماموسا هەم شارێدەو وە جووڕێگ ک چوودەو ژێر بار پەیوەندی وەل کوڕ هاوکارێا بێ ئەوە رازی بوود، چۊن نیەتۊەنێد کنار باێد. بۊچگ چیروک ئیمە بەرهەم چینە. چینێگ ک لە فەزاێ دو بنەماڵە خاس لە وەراێوەر یەک قەرار گردنە. بنەماڵەێ ئەدڵ چین مامناوەندی وەرەو خوار و سنەتی شاری ک دەرکێ لە دووخ دۊەتێان لە لۊتکەێ پەریشانی و پەشێویەیل گەورابۊنێ نەێرن. چین لە خوراکیش دیار دەێد، ئسپاگتی، لە‌وەردەسی‌ترین غەزا، فەزاێ زهنی ئەدڵیش هەر لێوا سادەس، وە جووڕێگ ک ئرا مێوانی ئمما ئسپاگتی درس کەێد. ترس بوودە مدوو یە کاتێگ دەنگ ئمما کەێد ئرا ماڵ لە دووس‌کوڕ خێاڵیێ گەپ بریەێد ئرا فەرمیەت دان وە حوزورێ. وە قاڵبەیل زهنی وە زات وە‌دەیشتەو‌نەر یا وەلاوەونەر بنەماڵەێ ئاماژە کەێد. سەردی و جووڕێگ دابڕان یا لەیەک‌بڕیانیش لە باوگ‌وداڵگ ئەدڵ وە‌گەردێا وێنا کریەێد چمان هانە دو سەیارەێ جیا. و خوەیش ها سەیارەێ دۊرترێگ. لە وەراێوەر بنەماڵەێ ئمما ئەمان جیاوازن. لە چین بورژوایی‌ترێگن ک لە سیاسەت، جنسیەت و… باس کەن. پەیوەندی ڕووشن و سوبژکتیو وە گەرد یەک دێرن. نان شەوێانیش جوورێگ سەدەف دەریاییە ک تەنانەت خواردنیێش ئرا ئەدڵ سەختە. تام کردن یا چەشینێ هەو قەرە ئرا ئەدل تازەس ک تام باوگ و داڵگ ئمما و شێوەێ ژیانێان. ئەمان ئەدڵ نیەتواێد و هاتێ نیەتۊەنێد لەێ جنس داماوی و ترس و کوڵ‌دانە دەرچوود. چۊن ترسێد وەل خوەێا ڕۊەڕۊەو بوود. ئەۊ دووس دێرێد پاڵ بەێد. دووس داشتوود و دووسێ داشتوون. ئەوقەرە ک تەنیایی وە مدوو نەبۊن ئمما ئازارێ دەێد و بوودە مدوو یە بچوە ناو پەیوەندی وەل کوڕێگا. شێوە ڕۊەڕۊبۊن وە گەرد جنسیەت لە کیشەکەوانەیل یا ململانیەیل یا چەلنجەیل سەردەم گەورابۊنە تا دەوران شووناس‌پێیاکردن و ئێکە جنس قەبووڵ‌کردنێ وە تایبەت ئرا جنس جیاباو لە گشتێ کومەڵگایل. سەردی پەیوەندی ئەدڵ وە گەرد کوڕ دەسپێک فیلم کاتێگ ک ئۊشێد خاس بۊ؟ و یەۊ خوەێ‌نمایی وە حەزکردن کەێد وەلێ لە بنەرەتا هیچ حەزێگ نەوردێە و یە دەسپێک چەلنجەیل ئێ ڕۊەڕۊبۊنەس و هەو ئاگر دۊەت قژکەو لە سەر شەقام کار خوەێ کەێد. سکانس خەو شەوێ ک ئەدڵ وە خێاڵێ هەست جنسی و گەرمی پێیا کەێد، دیاردەێ ئەوەسە. ئێ سکانسیشە بەشێگە لە کەسایەتی‌داڕشتن پرحوسلە و لەسەرخو و هۊردبینی دەرهێنەرە. یا سکانس جەژن لە‌داڵگ‌پێیابۊن 18 ساڵانێ ک گشتێ ئراێ جەژن گردنە و هەڵپەرین لە شێوەێ سەماعێ یەکێ لە سکانسەیل تایبەت فیلمە ک تەمام گیانێ نیقەڵتووزە لە ئمما و وە‌پێ فکر کەێد. نووڕین کلوزاپ لە کولیەت فیلم هەس، مەبەست کووکردنەوەێ سەرنج لە سەر ئەدڵ و ئمما و پروسەێ ئەژم‌گردن ئێ کەسایەتییەلەسە، هاتێ کەسێگ وە یە فکر نەکەێد ئرا بنەماڵەێ هەر دوانێان لە ناکاوا لە ژیانێان و لە فیلم سڕیەنەو و نریەنەو لا؟ بنەماڵەێگ ک تۊەنێد ڕوڵ گرنگێگ داشتوود لە ژیان ئێ جنس ئاخرە، وەێ مدووە ک فیلم نیشان‌دان ژیان ئەدڵە. ڕوڵ و کاریگەریان نەدید گریەێد و نریەێدەو لا تا سەرقاڵ و خەریک کڵوزاپ سوژە بوود.
سەرتاڵەیل وەتیاێ لە کڵاس دەرس لە ناو فیلم گشتێ هڵاێە نیشانەن، شیەو کریەن و ئاشکرایەتی پێیا کەن. چۊ دەرئەنجامەیل گوناە سروشتی ئەدڵ یانێ جەزابیەتێگ ک ئراێ دۊزەمەس. ولێ ئرا کوتایی ڕەسیمنە یەکێگ لەێ سەرتاڵەیلە. لە ڕستوران نیشتنە، ئەدڵ پرسێد ئایا ئمما ئەۊ دووس دێرێد و وڵام مەنفی شنەوێد ئەمان ئۊشێد دڵوڤانی یا خوشەویستیێ وە پێ «هەرمانی»ە. یە یەکمین دەڵەک مەزنە ئەمان ئمێد وە گشتێ خاپۊر نیەود. پێشانگەێ ئمما دەس وە پێ کەێد، کەو کەێدە وەر، لاک قرمز دەێد، لە ناو دەرانە وساس، لە پێشانگە لە وەراێوەرا تەقێدە ئەدڵا وەلێ لە فەزاێگ هەناسەبڕ چمان قسیەێگ ئرا وەتن وە دەما نیەتێ تا ئیە ک ڕەفیقێگ تێد و سەررشتەێ قسیە گرێدەو دەس و لە ئەدڵێ ئۊشێد ک هێمان لە بەرهەمەیل ئمما مەنێە تەنانەت دۊاێ جیاوەو بۊنێان ئەمان لە جیگاێ تازە…«من ئمماێ قەدیم دۊنم و ئمماێ تازە. کەو و قرمز. وەدەماخ و شادمان و وە چەوا تێ ک پیەک لە ئارامشه وەلێ ناراحەتیێگ ها ناو چەوەیلێ، یەێ شادی سەرەتایی هەس وەلێ یەێ دنیا خەمیش هه‌س و نووڕینیش نادیارە.» کەو لە دڵنگ ئەدڵ مەنەسەو و لە تابلو نەقاشی ک پراشیاسە پێیا و دی خەوەرێگ لە قژەیل کەو ئمما نییە. ئممایش قسیەێگ نەێرێد. قسیە دێرێد وەلێ ها ناو چەوەیلێ و خاس زانێد وە گەرد ئەدڵا حاڵێ خاس بۊ. وەلێ هەو لە یەک نەڕسینەو، هەو ماتریس پێچاوپێچ ژیان لە سەردەم ئاڵوز یا شپرز ئێسەس ک بۊەسە مدوو یە ک هەمیشە لە ناوێن خوازین و دڵخواز و ڕاسیەتی کەلایی یا دابڕانەیل فەرەێگ بوود.
ئاێەم لە‌خوەێ‌نامو فێشتر لە هەر کاتێگ لە ئەوی‌تریش نامو بۊە. لێرە هەو «تراژدیەسە ک هەرمانیەو» بۊە. گرنگ‌ترین سەرتاڵ فیلم. لە پێشانگە وە گەرد سکانسەیل درەوشاو و دیاری ئەکتریا رۊەڕۊمن، بوقزێگ ک قوڕێ ئەدڵ داوڕیە و نووڕین ئمما ک شوون حەرکەتەیل ئەدڵ لە بێز چەو گرێدو و…هەر دوانێان بێ‌وێنە دەرکەفن. ئەدڵ ئەمان گوزەر کەێد تەنانەت کاتێگ وەگەرد کوڕ عەرەوا قسیە کەێد. چوارچێوە‌بەسان ئێ سکانسەیلە ک یەکێگ لە کادرە و یەکێگ لە ژێرنەخش یا زەمینەس ڕەنگین و کاریگەرن. درسە ک ئەنجام فیلم وازە وەلێ نیشانەیش دێرێد، دۊەت نەپوخت پشت‌گەرم چارەنۊس‌نادیار گشتێ فیلم دومین و هاتێ سەرەکی‌ترین دڵەک و فیتگ خوەێد و بوود بۊشید ک ژیانێ لە ئلانا دەس وە پێ کەێد. وەگەرد جوورێگ ناهمێەری سەرخوەشانە دەێدەو دەیشت‌و سیکارێگ داگیرسنێد و کەفێدەو ڕێ، هەر چەن چمان تەقەڵاێ کوڕ عەرەو ئرا لە شوونێ چێن بێ‌وەڵیفەتە چۊن ئەدڵ تازە ڕەسیەسە ئێرە ک کییە.
هڵاێە لەبارەێ جنس ڕەوایەت بوود نەزەرەیل جیاوازێگ دا وەلێ هەوڵ دەرهێنەر ئرا کەسایەتی‌داڕشتن جیاواز پیەک وەرچەوبگرە و دو ئەکتر فیلم هاتێ دیاری‌ترین بازیەیل ژیانێان داشتنە. گەپ لە سەر بوارەیل تر فیلم لە نووڕگەێ فەنی و ناوەڕووکەو هەوەجە وە گەپ لە حەوزەیل تر دێرێد ک تۊەنێد لە بوارەیل فەرەێگەو شیێ کردەو و لەبارەێ لاوازی یا هێزێ قسیە کرد. تراژدی دەێدو لوو هەرمانی.
یەکێگ لە سکانسەیل لۊتکەێ فیلم سکانس مرخش یا مرافەێ ئێ دو نەفەرەسە ک پاش پێشەکی‌چنین دریژ دەرهێنەر باێه وە پێ برەسیمن. دوربین لە لاێگەو و سکانسەیل سەمبولیک وە زوانێگ کشدار لە پاڵ ئەدڵ وساس ئڕا ئێ ئەرکە، قسیەێ دەرهێنەڕ ها کوو؟ تەمام قسیەێ فیلم یا هەڵوێست دەرهێنەر لە دەسپێک فیلم لە کڵاس دەرسە ک ئۊشیەێد. باسەیلێگ ک باێه جوور شەمعێگ گردەێ دەسەو ئرا سەرکیشان وە گشتێ کەل و کولاوانجەیل ئحتماڵی ک باێە وە تەنیایی پێیا کرد و کیشاو دەیشت. ڕەستەیلێگ شنەویمن وەکوو ئەڤین لە یەێ نووڕین، گوناە سرووشتی جازبە داشتن ئاو و..بنیاد شروڤەێ فیلم و سەررشتەیلێ لە کڵاسە. ئەورە ک ئۊشیەێد بۊچگ نیەتۊەنێد هەڵوێژنێد. یا تراژدی پەێوەست خوەێدە ئەبەدیەت. یەکێگ لە وەناوبانگ‌ترین نەقڵەیل لەبارەێ نگارکیشیش هەس ئیە ک ئۊشن «مەگەر نگارکیشی چوەس جیا لە تەرحێگ لە ئێسه لە ئەبەدیەت»…ک ئەدڵ وە پیکاسو ئاماژە کەێد و کاریگەری ڕەنگ کەو ک ئەڵبەتە و هاتێ نگارکیشێگ هەم بتۊەنێد وە شێوەێگ جیا و سەروەخوێگ لەبارەێ قسیە بکەێد. یا ئرجاعەیل ئڕا کەسایەتی ئمما بێهوودە نییە، بێ‌وەلیفەت نییە وە سارتر ئرجاع دەێد و پێشیەتی(تقدم) «بۊن» وە «هەبۊن» ک لە کەسایەتی ڕوون و خوبنیاتنەر و وە متمانە‌وە‌خوەێ ئمما ک ژیان وە شووناس جنسی ئاشکرا هەڵوێژانێە دۊنیمن. ئەڵبەت تۊەنیەێد ڕەخنە گرد لە شێوەێ وە وەر باس خسن ئێ پرسیارەیل لە فیلم و دیاردان و پەرداختێان ک چەنێ بوود وە پێیان پەێ برد. بێ ئێ کەشف و گەڕدینەیلە و بێ هۊردەوبۊن لە هۊردترین و کشدارترین داڕشتن کەسایەتی ئەدڵ نیەود ڕەسیە سکانس ڕادیکاڵ مرخشێان یا لەبارەێ بتۊەنی قسیە کرد. لێرە ئێ وەراێوەرێتیە ئەژم گرێد. بۊچگ دروو دەێد و تەنیایی وە دەسپێچگ خێانەت زانێد. وەلێ گەورا یا ئمما ک سەرسەخت‌تر لەێ قسیەیلەسە لە پرەنسیپەیلێ، تەنانەت ئەۊێگ ک لە شەو مێوانیا لە پەیوەندی وە گەرد ڕەفیق ترێ بۊ و خوەیشێ خێانەت کردێە، هاتێ چۊن ئەدڵ فەڕە چشت نیەزانێد. ئەدڵ گیرێد، کەفێدە دەس‌پاێ ئمما. لێرە ئرا من وە‌شێوەێگ کەفتن قەڵخانەیل دولاێەنە. وە جووڕێگ ڕۊتی عاتفی و بێ‌هێزیەیل هەر دو لاێان نیشان دەێد، بێ‌هێزیەیل ئەدڵ لە لۊتکەێ سەرگەردانی و لاوازی و ترس و دروو و هەوەجە وە پەنا وەل گیریا، و بێ‌هێزیەیل ئمما لە لۊتکەێ هێز و سوور بۊن و نکوڵی و تارانن وە مدوو سەرپێچی لە ڕێساو یاساگانێ؛ بڵام نیەگیرێد. ئرمێسەیلێ ک لە چەوەیل گوڕگڕتیێ نیەڕشێد وەلێ گشتێ وە ڕووشنی دیارە. لێرە خاڵ وەرچەرخان ترێگ لە فیلمە. بەشێ وە لە هەرمان‌‌ڕەسین تراژدی.
لێرە باێە لاێنگری لە کی کرد؟ هەر دوگێان خێانەت کردنه، هەر کام لە ڕیێگەو. لێرەسە ک بوود ئدعا کرد ک فیلم نە لزومەن لەبارەێ جنسیەت و لزبیەنەیل بەڵکو بانتر لێە چوود و تەنانەت بوود بۊشید ئەرکێ نەێرێد خوەێ لە جیگەێ بەرگری لە هاوڕەگەزخوازەیل بنەێد یا جوور بڕێگ لە فیلمەیل لەێ باسەیلە قارمان‌سازی نیەکەێد. بەڵکو لەبارەێ ژیان و پێچەڵ‌پێچیەیلێە. لەبارەێ جووڕێگ تراژدی، دنیاێ دژوار دەڵەک یا رانەێ مەیل و لە یەک نەڕسینەوەێ کامڵ ئەبەدی ئاێەمەیل لە یەک. ناسین کامل ئتفاق نیەکەفێد. حجاو فەرەس و وە ڕەحەتی نیەکەفن یا نیەڕمیەن. ئاێەم وە گەرد ئاێەم فەرە‌تر لە پیویست بێگانەس. جیا لە داڕشتن کەسایەتیەگان حوزور کوڵێان و تەنانەت سکانسەیل خوپێشاندنەیل بەرگری لە ماف هاوڕەگەزخوازەیل یا نارەزایەتی ئابوری ک دژ وە کاپیتالیسمە و کالایی‌سازی نیروی کار و… ک لە فەرانسە دیروک دۊر و دریژێگ دێرێد، وە دڵنیاییەو بوود بۊشید جیگاێ پەراوێزی دێرن.
تراژدی مەیل هێمان پاوەجیە. گوزەر لە لاکان وە دلووز، گوزەر لە مەنتق سووگە وە مەنتق خوڵقاندن. لە مەیل بێ‌ئاکام، وە مەیل خەڵاق. لە بەدەن شکست‌خواردێ وە بەدەن بێ‌سنوور. ئیمە وە گەرد پرس یا مەسئەلەێ مەیلا ڕۊەڕۊیمن. مەیل وەکوو مەێدان شەڕ نەزم و هڵاتن. تراژدی، لەورە قومێد ک هڵاتن شکست خوەێد.
ئایا باێە بنیشیمن و بنووڕیمنە شکست؟ یا باێە وە فڕە‌دان مەیل، وە بەرهەم هێنان، وە پەیوەندی، وە سووز، وەکوو دەڵەک، ڕانەێگ یا هاندەرێگ ئرا شکانن نەزم باڵادەسی یا زاڵیەتی ئەندیشە کرد؟